ελιά & λάδι: Ιουνίου 2013

Κυριακή 30 Ιουνίου 2013

Ελαϊκό οξύ


Ελαϊκό οξύ

  
Το σπουδαιότερο και το πιο διαδεδομένο ακόρεστο λιπαρό οξύ. Είναι υγρό ελαιώδες, άχρωμο, άοσμο, χωρίς γεύση, τελείως αδιάλυτο στο νερό. Διαλύεται στον αιθέρα και στην αλκοόλη. Με ψύξη στερεοποιείται και σχηματίζει λευκές βελόνες που λιώνουν στους 14o C.
Ονομάζεται και δεκαοκτεννεανικό οξύ κατά το σύστημα ονοματολογίας της Γενεύης. Ως ακόρεστη ένωση έχει περίσσεια μονάδων συγγένειας οι οποίες σχηματίζουν διπλό δεσμό. Όπως αποδείχθήκε με διάφορες χημικές αντιδράσεις, ο διπλός δεσμός βρίσκεται στη μέση του μορίου, ανάμεσα στο ένατο και στο δέκατο άτομο άνθρακα: CH3 (CH2)7CH=CH(CH2)7 COOH
Είναι παρά πολύ ανίσχυρο οξύ. Δεν ερυθραίνει το κυανό βάμμα του ηλιοτροπίου. Δίνει αντιδράσεις προσθήκης π.χ. με υδρογόνο, με αλογόνο κ.λ.π. Με υδρογόνωση σε περιβάλλον καταλύτη μετατρέπεται σε στεατικό οξύ. Όταν μένει στον αέρα παίρνει χρώμα κίτρινο και αποχτά δυσάρεστη γεύση και οσμή. Παρασκευάζεται με υδρόλυση των λιπών και ιδιαίτερα των ελαιών, όπως π.χ. του ελαιόλαδου.
Χρήσεις
Τα άλατα που σχηματίζει το ελαϊκό οξύ με τα αλκάλια είναι συστατικά των σαπουνιών. Τα άλατα εξάλλου που σχηματίζει με μόλυβδο τα χρησιμοποιούν για να παρασκευάζουν έμπλαστρα. ΤΟ άλας με κάδμο το χρησιμοποιούν για να μεταβάλουν σε αδιάβροχα τα υφάσματα και το χαρτί. Η εστεροποίησή του με τη γλυκερίνη δίνει την ελαϊνη. Η ελαϊνη αποτελεί συστατικό για όλα σχεδόν τα ζωικά και τα φυτικά λίπη.
read more " Ελαϊκό οξύ "

Σάββατο 29 Ιουνίου 2013

Το Ελαιόλαδο στον Ιπποκράτη


Το Ελαιόλαδο στον Ιπποκράτη


Στον Ιπποκράτειο Κώδικα συναντώνται περισσότερες από εξήντα φαρμακευτικές χρήσεις του ελαιόλαδου, με κυριότατη τη χρήση κατά των δερματικών παθήσεων, αλλά και ως αντισυλληπτικό μέσο. Μάλιστα γίνεται σαφής διαχωρισμός του ελαιόλαδου, το οποίο, σε συνδυασμό με το σίτο και τον οίνο, αποτελεί τη βάση της ιπποκρατικής διαιτητικής από άλλα έλαια, όπως του σχίνου, της πικραμυγδαλιάς και της βελανιδιάς.
Στο βιβλίο του «Διαιτητική και Θεραπευτική», ο Ιπποκράτης γράφει για το λάδι: «Οι ασκήσεις στη σκόνη και οι ασκήσεις με λάδι διαφέρουν στο εξής: Η σκόνη είναι κρύα, το λάδι είναι ζεστό. Το χειμώνα το λάδι ευνοεί περισσότερο την ανάπτυξη, γιατί εμποδίζει την ψυχρότητα να απομακρυνθεί από το σώμα. Το καλοκαίρι το λάδι με την παραγωγή λιώνει τη σάρκα καθώς αυτή ζεσταίνεται λόγω εποχής… Η εντριβή με λάδι και νερό μαλακώνει το σώμα και δεν το αφήνει να ζεσταθεί υπερβολικά».
Με ζεστό ελαιόλαδο αλείφονταν οι γυναίκες που απέβαλαν, και κυρίως σε περιπτώσεις προχωρημένης εγκυμοσύνης ενώ σε περιπτώσεις μητρορραγίας δινόταν ένα μείγμα από βρασμένα φύλλα άγριας ελιάς μέσα σε ξίδι. Για τη διευκόλυνση του τοκετού προτείνει παρασκεύασμα που «…φτιάχνετε και με ρετσίνι τερμίνθου (κοκορεβιθιάς), μέλι και λάδι διπλάσιο σε ποσότητα από τα προηγούμενα και αρωματικό κρασί», το οποίο και πρέπει να πιει η επίτοκος.
Άλλες εφαρμογές του ελαιόλαδου που αναφέρονται από τον Ιπποκράτη ήταν στη θεραπεία των χρόνιων πυρετών, των μικρών πληγών, των διηθημάτων, όπως οι καλόγεροι και τα αποστήματα, των ερεθισμένων ούλων, καθώς και στη διατήρηση της λευκότητας των δοντιών και ως αντίδοτο σε περιπτώσεις ελαφρών δηλητηριάσεων.
Ο Πλούταρχος στα «Ηθικά» του αναφέρεται στη θεραπεία της μαστίτιδας με νερό και λάδι – «υδρέλαιο».
Για την αρχαία θεραπευτική το εκλεκτότερο εξ όλων των ελαιόλαδων ήταν αυτό που έδινε η αγριελιά, το οποίο ήταν και λίγο σπάνιο, καθώς και το ελαιόλαδο της πρώτης συμπίεσης (ομφάκινον), που λαμβάνεται με την «απαλή» σύνθλιψη της ελιάς και χωρίς την παρεμβολή ζεστού νερού. Κατά τον Πλίνιο, το λάδι αυτό λαμβάνεται πρώτον πιέζοντας την ελιά όταν είναι ακόμη άσπρη (άγουρη), και δεύτερον όταν η ελιά αρχίζει να αλλάζει χρώμα χωρίς να έχει, ωστόσο, ωριμάσει. Το πρώτον ομφακικόν είναι λευκό, το δεύτερο πράσινο. Το δεύτερο κάνει καλό στα ούλα και είναι εξαίρετο για να διατηρηθούν τα δόντια λευκά.
Στις επιγραφές του φημισμένου Ασκληπιού της Λεβήνας, στην Κρήτη, όπου λατρευόταν η Υγιεία Σώτειρα, αναφέρεται ότι «ο θεός έδωσε μια οδηγία να τοποθετηθεί πάνω στο στρείδι το όστρακο, αφού καεί και τριφτεί για να γίνει λείο με λάδι αρωματισμένο με ρόδα και μολόχα με λάδι…». Στο ιερό του Ασκληπιού χρησιμοποιούσαν το έλαιον για να παρασκευάσουν ειδικές αλοιφές και ιάματα.
Ροφήματα, τέλος, από φύλλα και άνθη ελιάς χρησιμοποιήθηκαν ως κρύο κολλύριο για τα ερεθισμένα μάτια αλλά και για το έλκος του στομάχου.

Η χρησιμοποίηση των ελαιόκλαδων σε πολλών ειδών αρχαίες τελετουργίες (όπως εξαγνισμοί, καθαρμοί) προσδιορίζει το συμβολισμό της ελιάς ως δέντρο του καλού. Η έμμεση σύνδεσή του με το φως ( το καιόμενον έλαιον είναι η αρχέγονη πηγή του φωτός) αντιμετωπίστηκε από τον άνθρωπο με την ιδιαιτερότητα του δέντρου που συμμετέχει στη λατρεία.
Στην Παλαιά Διαθήκη είναι το δέντρο της ελπίδας, αλλά και το δέντρο – αγγελιοφόρος του θείου ελέους. Είναι το δέντρο που καταδεικνύει τη γαλήνη μετά τον κατακλυσμό του Νώε: «Το βραδάκι επέστρεψε το περιστέρι και κρατούσε ένα φύλλο ελιάς στο στόμα του και κατάλαβε ο Νώε ότι το νερό είχε υποχωρήσει στη στεριά…»
Στην ελληνική παράδοση είναι το δέντρο της ειρήνης. Η ίδια η Ειρήνη (θεότητα που ήταν κόρη του Δία και της Θέτιδας) εικονιζόταν με κλαδί ελιάς στα χέρια της. Στους πολέμους δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος αλλά και καλύτερο σύμβολο για τη λήξη των επιχειρήσεων. Οι αγγελιοφόροι που στέλνονταν για να μεταφέρουν το μήνυμα της ειρήνης ή να ζητήσουν ανακωχή έπρεπε να κρατούν στο χέρι τους κλάδον ελαίας. Ήταν το αναμφισβήτητο ιερό σύμβολο που δήλωνε τις προθέσεις εκείνων που αποφάσιζαν να το στείλουν. Η Ιοκάστη μετέφερε κλαδί ελιάς στον Πολυνείκη ζητώντας του να συμφιλιωθεί με τον αδερφό του Ετεοκλή, στην τραγική ιστορία του Οιδίποδα και των απογόνων του, δηλαδή το μύθο που ενέπνευσε το Σοφοκλή και τον Ευριπίδη. Οι αντιλήψεις για το συμβολισμό των κλάδων της ελιάς αλλά και του ίδιου του δέντρου, διατηρήθηκαν ακόμη και στις νεώτερες εποχές. Η φράση «κλάδον ελαίας» διατηρείται ακόμη στην ελληνική γλώσσα ως δηλωτική ειρηνευτικών προσπαθειών («τείνει κλάδον ελαίας ή ήρθε με κλάδο ελαίας».

Δεντρολατρεία

Στην μινωική Κρήτη η ελιά διαδραματίζει ξεχωριστό ρόλο στη λατρεία, όπως φαίνεται από την παράσταση της σαρκοφάγου που βρέθηκε στην Αγία Τριάδα, στη Μεσαρά της Κρήτης. Ο ρόλος της ελιάς στη μινωική οικονομία και τη διατροφή είναι σχετικός και με την πανάρχαιη λατρεία του. Οι παραστάσεις ιερών δέντρων στη μινωική εικονογραφία είναι πολλές αλλά σχετίζονται περισσότερο με τη γενικότερη τάση της λατρείας, παρά με τις ιδιότητες της ελιάς. Οι ιδιότητες αυτές, φαίνεται πως μπορούσαν να εκφράσουν, περισσότερο απ’ όλα τα άλλα δέντρα, τις πανάρχαιες βλαστικές δοξασίες. Ο θάνατος και η ανάσταση ήταν τα στοιχεία που καθόριζαν τη μορφή της λατρείας. Η ιδιότητα της ελιάς να αναβλασταίνει διαρκώς και να μην πεθαίνει σχεδόν ποτέ ήταν πολύ κοντά στις αντιλήψεις για αναγέννηση και διαιώνιση της ζωής μέσα από το θάνατο, όπως ακριβώς συμβαίνει με την αναγέννηση της ίδιας της φύσης. Ο Δίας, ο μεγάλος θεός της ελληνικής μυθολογίας, ήταν στην Κρήτη θεός που γεννιόταν και πέθαινε, είχε κληρονομήσει τις ιδιότητες του νεαρού θεού της βλάστησης που λατρευόταν σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, και ονομαζόταν Κρητογενής Ζευς. Ο ίδιος βλαστικός θεός λατρεύτηκε και ως Διόνυσος - Ζαγρεύς, ως Υάκινθος, ως Απόλλων Στυρακίτης και ως Ερμής Κεδρίτης. Η βλαστική υπόσταση του Δία, του Ερμή, του Απόλλωνα και άλλων θεοτήτων στην κλασική, την Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή Κρήτη μας δίνει ξεκάθαρη την εικόνα για το ρόλο της βλαστικής λατρείας. Σε μια παράσταση, που βρέθηκε στο ιερό της Σύμης στη Βιάννο, βλέπουμε από το κεφάλι του Ερμή να ξεφυτρώνουν δυο κλαδιά δέντρου που μοιάζει πολύ με ελιά. Ο Ερμής της Σύμης ονομαζόταν Κεδρίτης. Τα ευρήματα συμφωνούν πως εδώ υπάρχει αναμφισβήτητη μαρτυρία δεντρολατρείας.
Η ιερή ελιά της Αθήνας αποτελεί ένα πολύ  χαρακτηριστικό παράδειγμα δεντρολατρείας.  Βρίσκεται μέσα στον ιερό περίβολο προστατευμένη και ο περίβολος οριοθετεί αυτόν ακριβώς το χώρο. Στην Ακρόπολη επίσης οι Αθηναίοι προσφέρουν μελωμένους άρτους στο ιερό φίδι. Η παρουσία του ιερού δέντρου και του φιδιού μας δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα μινωικής λατρείας, δεδομένου ότι και η ίδια η Αθηνά φαίνεται να έχει τις ρίζες της στη λατρεία της μινωικής θεάς των όφεων.
Στην αρχαιότητα υπήρχε η συνήθεια να αναρτούν αναθήματα σε αγριελιές και άλλα δέντρα: «…γιατί παντού σε αγριελιές και άλλα δέντρα κοντά σε ναούς αναρτούν αφιερώματα. Άλλως: Συνηθίζουν να αναρτούν στα δέντρα μέλη από σκελετούς και κρανία, για να αποτρέψουν τη βασκανία και να μην ξεραίνονται [οι καρποί…]
Πιθανότατα ο Σχολιαστής εννοεί τα ειδικά αφιερώματα που από τα προϊστορικά χρόνια συνηθίζουν να κρεμούν στα κλαδιά των ιερών δέντρων. Πρόκειται για ομοιώματα που κατασκευάζονταν με διάφορα υλικά, όπως πηλό, μέταλλα, ακόμη και ζυμάρι που το έψηναν. Ήταν μια μόνο πτυχή της λατρείας των ιερών δέντρων.

Ειρεσιώνη, σύμβολο γονιμότητας

Κατά την αρχαιότητα η πληθώρα των αλσυλλίων με ελιές στην Αττική, αλλά και στην Κρήτη, που πλαισίωναν τους ναούς, είναι αδιάψευστος μάρτυρας της ιερότητας του δέντρου της ελιάς. Εξάλλου, η παρουσία της ελιάς κατά τις τελετές γονιμότητας των Αρχαίων ήταν κυρίαρχη. Χαρακτηριστικό σύμβολο των τελετών αυτών, που χρησιμοποιούνταν στις γιορτές των Πυανεψιών και Θαργηλιών στην Αθήνα, ήταν η ειρεσιώνη (από τη λέξη «έριο», μαλλί). Η «ειρεσιώνη» ήταν ένας κλάδος καλλιεργημένης ελιάς ή δάφνης, περιτυλιγμένος με μικρές μάλλινες ταινίες ( οι μάλλινες ταινίες και ειδικά οι κόκκινες ήταν φορείς θεϊκής δύναμης ) και φορτωμένος με διάφορα φρούτα και καρπούς της εποχής (εκτός από αχλάδια και μήλα) αλλά και άρτους. Ήταν μια εκδήλωση ευχαριστιών προς τους θεούς για την ευφορία της γης που χάρισε στους ανθρώπους τα απαραίτητα είδη για τη διατροφή και την επιβίωσή του. Το κλαδί αυτό της ελιάς ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα και στα Πυανέψια και Θαργήλια, γιορτές κατά τις οποίες γίνονταν προσφορές στον Ήλιο και τις Ώρες, γεροδεμένα παιδιά το περιέφεραν από σπίτι σε σπίτι. Στο τέλος το κρεμούσαν στην κεντρική πύλη του ιερού του Απόλλωνα. Το κλαδί της ελιάς δεν ήταν τυχαίο, προερχόταν από τη «μορία ελαία» την ιερή ελιά αυτής της πόλης, εκείνη που πίστευαν πως είχε φυτέψει η ίδια η Αθηνά ή , έστω, από ελαιόδεντρο που θεωρούνταν πως ήταν απόγονος αυτού του δέντρου. Το έκοβαν, μάλιστα, κατά την διάρκεια της εορτής των Παναθηναίων και περιφερόταν εν πομπή και με άσματα γύρω από την Ακρόπολη προς τιμή της Πολιάδος Αθηνάς. Η ειρεσιώνη παρέμεινε εκεί μέχρι την αντικατάστασή της τον επόμενο χρόνο.
Δεν ήταν τυχαία η επιλογή του κλάδου της ελιάς γι’ αυτή την τελετουργία. Η ελιά δίνει την εικόνα της αιώνιας θαλερότητας, της βλάστησης που δεν επηρεάζεται από την αλλαγή των εποχών, είναι η προσδοκία του αέναου και του αειθαλούς. Ο κλάδος της ελιάς ήταν εκείνος που μετέφερε τη γονιμοποιό δύναμη της γης αλλά και την ελπίδα της βλάστησης που ανακυκλώνεται και προκαλεί τη γονιμότητα, σύμφωνα με τις δοξασίες περί θνήσκοντος και αναγεννώμενου Νεαρού Θεού της προϊστορικής θρησκείας και δη της θρησκείας της μινωικής Κρήτης. Η επαφή με τον κλάδο της ελιάς ( ή άλλου δέντρου ) μεταδίδει με ομοιοπαθητικό τρόπο τη δύναμη της βλάστησης.
Τέτοιες συνήθειες έχουν επιβιώσει πολλές στην Ελλάδα, όπως η σούρβα στις βόρειες περιοχές ή τα απλά χτυπήματα με ζωηρούς κλάδους κάθε πρωτομηνιά ( και ιδιαιτέρως κατά τους ανοιξιάτικους μήνες ) που επιβίωσε στην Κρήτη (και αλλού) μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες. Στην ελαιοπαραγωγική επαρχία Πεδιάδος τα ανοιξιάτικα χτυπήματα γίνονταν πάντα με κλάδους ελιάς.

Η ικετηρία

Η ελιά χρησιμοποιήθηκε κατά την αρχαιότητα ως βασικό εξαγνιστικό υλικό. Με κλάδους ελιάς προσέφευγαν στα ιερά των θεών οι αιτούντες «ικεσίαν», δηλαδή, όσοι είχαν διαπράξει φόνους ή άλλα σοβαρά αδικήματα. Ο ικέτης ζητούσε κατά κάποιον τρόπο άσυλο στους ιερούς βωμούς, γνωρίζοντας ότι εκεί δεν μπορεί κανείς να τον πειράξει. Ήταν ένας θεσμός εθιμικού δικαίου, ευρύτατα διαδεδομένος στον αρχαίο κόσμο, ένας θεσμός που σε ελάχιστες μόνο περιπτώσεις αγνοήθηκε. Και τότε που αγνοήθηκε, οι ασεβείς παραβάτες του άγραφου νόμου αντιμετώπισαν την μήνιν των θεών.
Ο «ικέτης», βεβαρημένος συνήθως με το φοβερό αδίκημα της ανθρωποκτονίας, προσέφευγε στα ιερά των θεών κρατώντας την «ικετηρία», ένα κλαδί ελιάς πάνω στο οποίο είχε τυλίξει μαλλί προβάτου, συνήθως λευκό. Άφηνε τον κλάδο ελιάς, την ικετηρία, πάνω στο βωμό και περίμενε εκεί για να αποφύγει την οργή των συγγενών του δολοφονημένου, οι οποίοι τον καταδίωκαν. Το κλαδί της ελιάς παρέμενε πάνω στο βωμό όσο εκκρεμούσε η αίτηση για ικεσία. Όταν ο άρχων της πόλης αποδεχόταν την αίτηση ικεσίας ο ικέτης έπαιρνε από το βωμό τον κλάδο της ελιάς και έφευγε, περιμένοντας συνήθως να εκδικαστεί η υπόθεσή του από κάποιο δικαστήριο.
Προστάτης των ικετών ήταν ο ίδιος ο Δίας, ο οποίος γι’ αυτό το λόγο ονομαζόταν Ικέσιος και Καθάρσιος. Η ονομασία αυτή αποκαλύπτει και τη σχέση της ελιάς με τους τελετουργικούς καθαρμούς.
Ο Κρητικός Επιμενίδης, φημισμένος εξαγνιστής που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους επτά σοφούς του αρχαίου κόσμου, χρησιμοποίησε τους κλάδους της ελιάς στις καθαρτικές τελετουργίες. Ο Επιμενίδης είχε κληθεί από την πατρίδα του τη Φαιστό στην Αθήνα για να την καθαρίσει από το «Κυλώνειον άγος» (μίασμα της πόλης λόγω δολοφονιών που είχαν γίνει μέσα στα ιερά των θεών), το οποίο είχε γίνει αφορμή να παρουσιαστούν ξαφνικά νοσήματα στην πόλη. Οι Αθηναίοι μετά την λύτρωση, θέλησαν να του προσφέρουν δώρα, αλλά εκείνος… «…αφού ζήτησε και πήρε ένα κλαδί από την ιερή ελιά, έφυγε…»
Η κάθαρση και ο εξαγνισμός ήταν απαραίτητες διαδικασίες πριν από κάποια σημαντική ενέργεια ή κάποια μάχη. Ο Πλούταρχος μας πληροφορεί πως αυτό επιδίωξε ο Θησέας, όταν, σύμφωνα με τον αττικό μύθο, ξεκίνησε το ταξίδι του για την Κρήτη. Πήγε, λέει, στην ιερή ελιά της Ακρόπολης, έκοψε ένα κλαδί , τύλιξε σ’ αυτό λευκό μαλλί, έφτιαξε μιαν «ικετηρία» την οποία αφιέρωσε στον Δελφίνιο Απόλλωνα, το θεό που θα τον προστάτευε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Και στις πομπές των θυσιών βλέπουμε τους λατρευτές να βαδίζουν προς το ιερό (το βωμό) κρατώντας κλάδους δέντρου που πιθανότατα είναι κλάδοι ελιάς. Στο πέρασμα του χρόνου καθιερώθηκε σ’ ολόκληρο τον ελληνικό και το ρωμαϊκό κόσμο η συνήθεια να μεταβαίνουν οι ικέτες- προσκυνητές στους ιερούς χώρους με κλάδους ελιάς.
Ίσως να είναι σχετική με τις εξαγνιστικές ιδιότητες της ελιάς η παράδοση που θέλει τους ασχολούμενους με την περιποίηση και την καλλιέργεια της ελιάς να είναι «αγνοί». Στην αρχαιότητα πίστευαν πως οι ελιές έπρεπε να φυτεύονται από παιδιά ή από παρθένους. Και εκείνοι που μάζευαν τις ελιές έπρεπε να είναι πιστοί στις συζύγους τους. Ήταν μια δοξασία που αποσκοπούσε στο να εξασφαλιστεί η παραγωγή της επόμενης χρονιάς. Υπάρχουν πολλά εθνολογικά παράλληλα που συνδέουν την παραγωγή των καρπών με την «καθαρότητα» ή μη των καλλιεργητών, που συνήθως είναι και ιδιοκτήτες των γεωργικών εκμεταλλεύσεων.
Η συνήθεια να τοποθετούν τους νεκρούς πάνω σε κλάδους ελιάς φαίνεται να ήταν γνωστή από τα μυκηναϊκά χρόνια. Σε τέσσερις τάφους των Φερών, οι οποίοι χρονολογούνται στο τέλος του 5ου π. Χ. αιώνα, οι νεκροί βρέθηκαν τοποθετημένοι πάνω σε ένα παχύ στρώμα από φύλλα και κλώνους ελιάς.



 http://www.serres.gr/
read more " Το Ελαιόλαδο στον Ιπποκράτη "

Παρασκευή 28 Ιουνίου 2013

Σπόροι: Πώς συλλέγω και αποθηκεύω


Σπόροι: Πώς  συλλέγω και αποθηκεύω


Η συλλόγη των σπόρων είναι μια πολύ απλή διαδικασία που ακολουθεί κάποιους βασικούς κανόνες για όλα τα φυτά. Πρέπει πάντα να επιλέγονται οι καρποί εκείνοι που είναι καλοσχηματισμένοι και απαλαγμένοι από ασθένειες και να συλλέγονται αφού έχει περάσει το στάδιο κατά το οποίο θα τους συγκομίζαμε για κατανάλωση. Στη συνέχεια μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για την συλλογή σπόρων κάθε φυτού ξεχωριστά.


Ντομάτα
 
Ο σπόρος της ντομάτας περικλείεται από ένα ζελατινώδες σάκο που περιέχει αναστολείς ανάπτυξης, ώστε να αποτρέπεται η βλάστηση (ανάπτυξη ριζιδίων) εντός του καρπού. Ο καλύτερος τρόπος να απομακρύνουμε αυτή την καλυπτική ζελατίνη είναι να αφήσουμε τον καρπό να ωριμάσει αρκετά. Στη φύση αυτό συμβαίνει όταν ο καρπός πέσει από το φυτό. Το πρώτο βήμα είναι να επιλλεγούν οι πιο σωστά αναπτυγμένες και εύρωστες τομάτες. Οι σπόροι πρέπει να προέρχονται από καλοσχηματισμένους καρπούς, απαλλαγμένους από ασθένειες, ώστε τα φυτά που θα παραχθούν την επόμενη χρονιά από αυτούς να έχουν καλά γονίδια και να είναι εύρωστα. Αφού συλλέξουμε τους καρπούς κόβουμε την τομάτα στη μέση ώστε το σημείο της τομάτας που έρχεται σε επαφή με το βλαστό να είναι στη μια πλεύρα ακεραίο και το ανθοφόρο κομμάτι στην άλλη πλευρά. Κατά αυτόν τον τρόπο οι σπόροι θα είναι ευκολότερο να απομακρυνθούν σε αντίθεση με το αν ο καρπός κοπεί κάθετα. Σε κάποιες μικρόκαρπες ποικιλίες τομάτας (τοματίνια) οι σπόροι είναι συγκεντρωμένοι σε ένα σημείο που μπορείται να τους αποσπάσεται με μια κίνηση χωρίς να διαλυθεί η σάρκας της τομάτας η οποία στη συνέχεια θα μπορούσε να καταναλωθεί. Οι σπόροι θα πρέπει να τοποθετηθούν σε πλαστικά ή γυάλινα βαζάκια. Μέσα στο δοχείο με τους σπόρους και το ζελάτινο υλικό προσθέτουμε λίγο απιονισμένο νερό. Τοποθετούμε το δοχείο με τους σπόρους σε ένα σημείο που δεν έχει κρύο (το περβάζι ενός παραθύρου ή πάνω στο ψυγείο θεωρούνται δυο καλά σημεία). Σε 2 – 3 ημέρες θα ολοκληρωθεί η ζύμωση. 2 φορές την ημέρα ανακατεύουμε το μίγμα με τους σπόρους. Στην επιφάνεια του μίγματος θα συγκεντρωθούν οι σπόροι που δεν είναι ζωντανοί και τα περιβλήματα των σπόρων και όταν η ζύμωση θα έχει ολοκληρωθεί , θα αναπτυχθεί ένα στρώμα μύκητα. Οι υγιείς σπόροι θα έχουν κατακαθήσει στον πάτο του διαλύματος. Προσεκτικά με ένα κουτάλι απομακρύνουμε το στρώμα του μύκητα που έχει δημιουργηθεί. Στη συνέχεια αδειάζουμε τους σπόρους σε ένα αποροφητικό χαρτί και ξεπλένουμε με καθαρό νερό αρκετές φορές. Τρίβουμε καλά τους σπόρους ώστε να βεβαιωθούμε ότι έχει βγεί το κάλυμα τους και στεγνώνουμε τους σπόρους όσο καλύτερο γίνεται. Σε μια λεία επιφάνεια (γυάλινη, πλαστική….) απλώνουμε τους σπόρους και τους αφήνουμε για περίπυ 1 εβδομάδα για να στεγνώσουν. Μια φορά την ημέρα ανακατεύουμε έτσι ώστε όλες οι πλευρές τους να στεγνώσουν σωστά. Αν ο καιρός είναι βροχερός μπορούμε να παρατείνουμε για μερικές μέρες. Για να βεβαιωθούμε ότι η διαδικασία έχει ολοκληρωθεί, θα πρέπει οι σπόροι να κινούνται με ευκολία και να μην κολλάνε μεταξύ τους. Συνήθως χρησιμοποιούνται χάρτινες ή πλαστικές συσκευασίες για την αποθήκευση. Εάν επιλέξουμε την πλαστική συσκευασία θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι έχουν στεγνώσει πολύ καλά οι σπόροι γιατί το παραμικρό ίχνος υγρασίας θα μπορούσε να τους καταστρέψει όλους τους σπόρους και να σαπίσουν. Δείτε σχετικό βίντεο.


Αγγούρι

Τα αγγούρια που θα χρησιμοποιηθούν για σποροπαραγωγή θα πρέπει να μείνουν πάνω στο φυτό μέχρι να περάσει το στάδιο κατά το οποίο θα μπορούσαν να καταναλωθούν. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το χρώμα τους από πράσινο θα πρέπει να γίνει κίτρινο ή και άσπρο. Όταν ο καρπός αλλάξει χρώμα και αρχίσει να σαπίζει τότε γίνεται μαλακός στην αφή. Στο στάδιο αυτό απομακρύνουμε τον καρπό από το φυτό και τον κόβουμε κατά μήκος. Με ένα κουτάλι απομαρύνουμε το κομμάτι της σάρκας που περιέχει τους σπόρους , διαλέγουμε τους σπόρους προσεκτικά και τους μεταφέρουμε σε ένα πλαστικό βάζο. Προσθέτουμε απιονισμένο νερό τόσο όση είναι η ποσότητα των σπόρων και της σάρκας που τους καλύπτει. Ακολουθούμε την ίδια διαδικάσια με τις ντομάτες. Ανακατεύουμε καθημερινά το μιγμα και απομακρύνουμε από την επιφάνεια το στρώμα και τους σπόρους που επιπλέουν. Όταν στεγνώσουν οι σπόροι, τους τοποθετούμε σε γυάλινο βάζο μέσα στο ψυγείο για 2 ημέρες ώστε να εξουδετερωθούν τυχόν υπολλείματα μούχλας και βακτηρίων. Οι σπόροι διατηρούν καλή βλαστική ικανότητα για τα επόμενα 3 χρόνια.

Μελιντζάνα

Οι μελιτζάνες θα πρέπει να είναι περίπου 17 εκ. σε μέγεθος, με σκληρό περίβλημα και θαμπό χρώμα για να συγκομιστούν.Κόβουμε τον καρπό στη μέση και με το χέρι απομακρύνουμε τους σπόρους από τη σάρκα. Απλώνουμε τους σπόρους σε αποροφητικό χαρτί και τους αφήνουμε να στεγνώσουν σε θερμοκρασία δωματίου. Γεμίζουμε ένα σακουλάκι με σκόνη γάλακτος , κλείνουμε καλά και το τοποθετούμε στον πάτο ενός γυάλινου βάζου. Πάνω από το σακουλάκι τοποθετούμετους σπόρους. Η σκόνη γάλακτος θα βοηθήσει να διατηρηθούν οι σπόροι στεγνοί. Κλείνουμε καλά το βάζο και αποθηκεύουμε στο ψυγείο. Δεν ανοίγουμε το βάζο παρά μόνο όταν θα θελήσουμε να χρησιμοποιήσουμε τους σπόρους.

Καρπούζι

Οι καρποί συλλέγονται αφού έχουν ωριμάσει αρκετά και δεν μπορούν να καταναλωθούν, όχι όμως αφού σαπίσουν καθώς η θερμοκρασία που αναπτύσσεται λόγω της ζύμωσης εντός του καρπού θα καταστρέψει τους σπόρους. Το ψύχος είναι ένας ακόμη παράγοντας που μπορεί να καταστήσει τους σπόρους μη οφέλιμους καθώς συγκεντρώνονται μεγάλα ποσοστά υγρασίας εντός του σπόρου. Απομακρύνουμε τους σπόρους από την σάρκα του καρπουζιού και τους πλένουμε με νερό. Τους στραγγίζουμε χρησιμοποιόντας ένα κόσκινο. Σε ένα κομμάτι εφημερίδας η αποροφητικό χαρτί απλώνουμε τους σπόρους. Πρέπει να βεβαιωθούμεότι η θερμοκρασία δεν ξεπερνά τους 43οC. Αφήνουμε τους σπόρους να στεγνώσουν για τουλάχιστον 1 εβδομάδα και αντικαθιστούμε την εφημερίδα όταν είναι υγρή. Αποθηκεύουμε τους σπόρους σε σκοτεινό, δροσερό και ξηρό μέρος. Όσο πιο στεγνοί είναι οι σπόροι, τόσο πιο πιθανό είναι να μην εμφανιστούν ασθένειες ή να σαπίσουν. Ο σπόρος που έχει στεγνώσει σωστά, όταν τον λυγίσεις, σπάει και δεν κάμπτεται. Μπορούμε επίσης να απομακρύνουμε την υγρασία χρησιμοποιώντας αποροφητικό τζελ σιλικόνης. Χρησιμοποιείται ίση ποσότητα σιλικόνης με αυτή των σπόρων, σε ένα καλά κλειστό γυάλινο βάζο, συνήθως για 15 ημέρες. Εφόσον έχει απομακρυνθεί η υγρασία αποθηκεύουμε τους σπόρους σε αεροστεγές δοχείο και σε δροσερό, σκοτεινό μερός για 12 μήνες περίπου.


Πιπεριές

Συλλέγουμε πιπεριές από τα εύρωστα φυτά, αφού βρίσκονται σε πλήρη ωρίμανση και το περίβλημα του καρπού έχει αρχίσει να ζαρώνει. Κόβουμε το κάτω μέρος της πιπεριάς με κοφτερό μαχαίρι. Αδειάζουμε τους σπόρους σε απορροφητικό χαρτί. Απομακρύνουμε με το χέρι όσους σπόρους έχουν απομείνει στο εσωτερικό. Τους αφήνουμε σε ένα δροσερό μέρος για να στεγνώσουν. Αφού απομακρυνθεί η υγρασία μπορούμε να τους βάλουμε σε ένα χάρτινο φάκελο και να τους αποθηκεύσουμε σε δροσερό και ξηρό μέρος. Για μακροχρόνια αποθήκευση συνίσταται το βάζο και το περιβάλλον του ψυγείου. Τοποθετούμε ½ φλιτζάνι σκόνη γάλακτος μέσα στο βάζο με το φάκελο που περιέχει τους σπόρους ώστε να απορροφηθεί η υγρασία που τυχόν απέμεινε.


Μπάμιες

Για να συλλέξουμε τις μπάμιες με σκοπό να κρατήσουμε τους σπόρους θα πρέπει να τις αφήσουμε πάνω στο φυτό να γίνουν ευμεγέθη και να είναι ελαφρώς ξηρές. Κόβουμε τον καρπό της μπάμιας κατά μήκος, από την κορυφή μέχρι το κάτω μέρος, και με τα δάχτυλά μας απομακρύνουμε τα δύο κομμάτια του περιβλήματος της μπάμιας. Οι σπόροι της μπάμιας είναι αρκέτα μεγάλοι και μπορούμε εύκολα να τους αφαιρέσουμε με το δάχτυλο. Τοποθετούμε τους σπόρους σε ένα πιάτο πάνω σε μια χαρτοσακούλα για να στεγνώσουν. Αφού στεγνώσουν καλά μετά από μερικές μέρες, μπορούμε να τους αποθηκεύσουμε σε ένα δροσερό και ξηρό μέρος.

Καλαμπόκι

Επιλέγουμε μερικούς καρπούς που παρουσιαζούν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που θέλουμε να διατηρήσουμε (χρώμα, μέγεθος κ.α.). Οι καρποί αυτοί είναι επίσης σημαντικό να είναι απαλλαγμένοι από κάθε είδους ασθένεια και προσβολές από έντομα. Τους καρπούς αυτούς δεν τους συγκομούμε μαζί με τους υπόλοιπους που επιθυμούμαι να καταναλώσουμε αλλά τους αφήνουμε πάνω στο φυτό για περίπου 4 – 6 εβδομάδες περισσότερο μετά το στάδιο της πλήρη ωρίμανσης. Συγκομούμε το καλαμπόκι όταν δεν υπάρχει πολύ υγρασία στην ατμόσφαιρα και το φύλλωμα είναι στεγνό. Ανοίγουμε το καλαμπόκι ώστε να αποκαλυφθούν οι σπόροι και το κρεμάμε ανάποδα σε ένα μέρος χωρίς υγρασία. Κατά διαστήματα ελέγχουμαι σχολαστικά αν έχει αναπτυχθεί μούχλα. Όταν το καλαμπόκι έχει στεγνώσει καλά μπορούμε να πάρουμε τους σπόρους και να τους τοποθετήσουμε σε μια χάρτινη συσκευασία την οποία θα φυλάξουμε σε δροσερό και σκοτείνο μέρος μέχρι την άνοιξη που θα σπείρουμε πάλι το καλαμπόκι.

Πεπόνι

Με το κουτάλι βγάζουμε τους σπόρους από ένα αρκετά ώριμο καρπό και τους βάζουμε σε ένα μεταλλικό σουρωτήρι. Τοποθετούμε τους σπόρους κάτω από την βρύση και τους ξεπλένουμε ενώ ταυτόχρονα τους τρίβουμε ελαφρά πάνω στο πλέγμα που έχει το σουρωτήρι για να απόμακρυνθούν οι ίνες. Στη συνέχεια βάζουμε τους καθαρούς σπόρους σε ένα μπωλ με νερό και ανακατεύουμε για λίγα λεπτά. Κάποιοι από τους σπόρους θα επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού. Αυτοί είναι ανώριμοι και με μηδενική βλαστική ικανότητα, γι’αυτό το λόγο έχουν πολύ χαμηλό βάρος και επιπλέουν. Αυτούς τους σπόρους που είναι άχρηστοι τους πετάμε. Ανακατεύουμε μερικές φορές ακόμα και επαναλαμβάνουμε την ίδια διαδικασία έως ότου κανένας σπόρος να μην επιπλέει. Στραγγίζουμε το νερό από τους σπόρους που απέμειναν. Μετέπειτα, σε ένα πιάτο τοποθετούμε απορροφητικό χαρτί, σκορπίζουμε τους σπόρους ώστε να σχηματιστεί ένα στρώμα (χωρίς να καλύπτει ο ένας σπόρος τον άλλο) και τους αφήνουμε σε ένα ηλιόλουστο, ξηρό σημείο. Κατά διαστήματα για τις επόμενες ώρες ανακατεύουμε τους σπόρους ώστε να είμαστε σίγουροι ότι όλες οι πλευρές τους έχουν εκτεθεί στον αέρα. Αφού αφήσουμε μια ημέρα τους σπόρους στον ήλιο, τους βάζουμε μέσα στο σπίτι όπου θα εξακολουθήσουν να στεγνώνουν για ακόμη 10 ημέρες περίπου. Ένα ο καιρός είναι βροχερός και τα ποσοστά υγρασίας υψηλά, παρατείνουμε την διαδικασία για 1 εβδομάδα ακόμη. Ο σπόρος του πεπονιού είναι παχύς όποτε πρέπει να σιγουρευτούμε ότι έχει στεγνώσει επαρκώς.

Ηλίανθος

Αφήνουμε το άνθος που περιέχει τους σπόρους να ξεραθεί πάνω στο φυτό. Όταν το πίσω μέρος αρχίσει να γίνεται κίτρινο και τα πέταλα πέφτουν, τοποθετούμε μια χάρτινη σακούλα γύρω από το άνθος. Σε περίπτωση που βρέξει ή που λόγω υπερβολικής ατμοσφαιρικής υγρασίας η σακούλα βραχεί, βάζουμε μια άλλη. Αφήνουμε την σακούλα εώς ότου το πίσω μέρος του άνθους γίνει καφέ. Κόβουμε τα άνθη από το στέλεχος μερικά εκατοστά πιο κάτω από το σημείο ένωσης. Εάν τα πουλιά ή άλλα ζώα τρώνε τους σπόρους πριν τους συγκομίσουμε, μπορούμε να κόψουμε τα άνθη πριν αρχίσουν να γίνονται καφέ και να τα αφήσουμε να ξεραθούν σε ένα ζεστό, ξήρο και καλά αεριζόμενο μέρος. Όταν κρίνουμε ότι τα άνθη και οι σπόροι εχουν ξεραθεί επαρκώς, τους απομακρύνουμε απαλά με τα δάχτυλα από το εσωτερικό του άνθους και τους αφήνουμε πάνω σε μια εφημερίδα. Σε περίπτωση που δεν αποσπόνται εύκολα, παρατείνουμε τη ξήρανση για μερικές μέρες ακόμα. Αφού αφήσουμε τους σπόρους για μερικές μέρες στην εφημερίδα να στεγνώσουν, στη συνέχεια μπορούμε να τους αποθηκέυσουε σε γυάλινα βάζα.

Φασόλι

Το να φυλάξει κανείς σπόρους από φασόλια είναι κάτι πάρα πολύ εύκολο. Απλά αφήνουμε τα φασόλια που θέλουμε να κρατήσουμε για σπόρο πάνω στο φυτό μέρχι να ξεραθεί το περίβλημά τους και να γίνει καφέ. Σε αυτή τη φάση και οι σπόροι εντός του περιβλήματος έχουν ξεραθεί και δεν μπορούν πλέον να καταναλωθούν. Σε ορισμένες ποικιλίες το περίβλημα έχει την τάση να ανοίγει από μόνο του και οι σπόροι να πέφτουν στο έδαφος. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να ελέγχουμε τακτικά τα φυτά για να μην χάσουμε τους σπόρους. Εάν συγκομίσουμε τα φασόλια και δεν έχουν στεγνώσει επαρκώς τα αφήνουμε σε ένα καλά αεριζόμενο μέρος χωρίς υγρασία για μερικές μέρες. Οι σπόροι μπορούν να αποθηκευτούν σε χάρτινες συσκευασίες και αν στο μέρος που ζούμε υπάρχει πολύ υγρασία, προτιμάμε τα γυάλινα δοχεία που δεν επιτρέπουν την είσοδο της υγρασίας.


Κρεμμύδι

Όταν θέλουμε να παράγουμε κρεμμύδια γνωρίζουμε όλοι ότι πρέπει να προμηθευτούμε το γνωστό κοκκάρι. Μπορούμε όμως να παράγουμε οι ιδιοι το κοκκάρι από σπόρο κρεμμυδιού. Ο σπόρος του κρεμμυδιού είναι πολύ εύκολο να συλλεχθεί. Όταν φυτέψουμε κρεμμύδια πάνω από το έδαφος αναπτύσσεται ένας βλαστός που στην άκρη του φέρει ένα στρογγυλό, άσπρο άνθος. Αν δεν βγάλουμε το κρεμμύδι από το έδαφος, στο εσωτερικό του άνθους αυτού σε λίγο καιρό θα αρχίσουμε να διακρίνουμε κάποια μικρά, μαύρα σποράκια. Όταν το άνθος ξεραθεί, το κόβουμε και παίρνουμε τα σποράκια αυτά. Τα αφήνουμε λίγες μέρες να στεγνωσουν και στη συνέχεια μπορύμε να τα αποθηκεύσουμε σε χάρτινες συσκευασίες.

Μαρούλι

Για να συλλέξουμε σπόρους μαρουλιού, επιλέγουμε μερικά καλοσχηματισμένα μαρούλια. Όταν τα μαρούλια ανθίσουν, σταδιακά οι σπόροι θα ωριμάσουν και μετά από περίπου ένα δεκαπενθήμερο μπορείτε να ξεκινήσετε την καθημερινή συλλογή σπόρων. Μπορείτε να συλλέγετε τους σπόρους είτε κουνόντας τα άνθη μέσα σε μια χάρτινη σακούλα και επιτρέποντας στους ώριμους σπόρους να πέσουν, είτε περιμένοντας να ωριμάσει η πλειοψηφία των σπόρων και μετά να κόψετε το φυτό. Εάν κρεμάσετε ανάποδα το φυτό και τοποθετήστε ένα δοχείο από κατώ, οι σπόροι θα συνεχίσουν να ωριμάζουν και θα πέφτουν μέσα σε αυτό κάθε φορά που κουνάτε το φυτό. Το μέρος που θα αφήσετε το φυτό για να συνεχιστεί η ωρίμανση των σπόρων πρέπει να μην έχει υγρασία. Εάν οι σπόροι φαίνεται να έχουν υγρασία αφήστε τους για μερικές μέρες να στεγνώσουν πριν τους αποθηκεύσετε. Οι σπόροι μαρουλιού μπορούν να διατηρηθούν ζωντανοί για περίπου 3 χρόνια, με την προυπόθεση ότι το μέρος στο οποίο έχουν αποθηκευτεί είναι ξηρό και δροσερό.

Σπανάκι

Όταν σκοπεύουμε να συλλέξουμε σπόρους από σπανάκι πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν μας ότι το σπανάκι γονιμοποιείται με τον άνεμο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για να διασφαλίσουμε την καθαρότητα της ποικιλίας από την οποία θέλουμε να πάρουμε σπόρους, δεν πρέπει να υπάρχει άλλη φυτεμένη ποικιλία στο χωράφι μας αλλά και ούτε σε γειτονικά χωράφια για να αποφύγουμε τον υβριδισμό μεταξύ των ποικιλιών. Καθώς μεγαλώνουν τα φυτά μας, απομακρύνουμε από τον κήπο μας αυτά που δεν έχουν καλή εικόνα ως προς το χρώμα, το μεγέθος κτλ. Με αυτό τον τρόπο αποτρέπουμε να περάσουν τα χαρακτηριστικά των “αδύναμων” φυτών στους σπόρους τους οποίους θα συλλέξουμε και κατ’επέκταση στα φυτά που θα παράγουμε την επόμενη καλλιεργητική περίοδο. Επισής θα πρέπει να απομακρυνθούν τα φυτά εκείνα που δεν ακολουθούν την ανάπτυξη των υπολοίπων και είτε είναι καθηλωμένη η ανάπτυξή τους είτε φαίνεται να αναπτύσσονται πιο γρήγορα από την πλειοψηφία των φυτών. Βεβαιωνόμαστε ότι υπάρχει επαρκής αριθμός αρσενικών φυτών για να γονιμοποιήσουν τα θυληκά. Τα θυληκά φυτά φέρουν τους σπόρους ενώ τα αρσενικά την γύρη. Από τα φυτά που σκοπεύουμε να πάρουμε τους σπόρους μπορούμε να πάρουμε μόνο τα εξωτερικά φύλλα για να τα καταναλώσουμε. Αφήνουμε τα φυτά να ωριμάσουν και να ξεραθούν μέχρι να πάρουν μια απόχρωση του καφέ. Στη συνέχεια μπορούμε να τα κόψουμε. Αφαιρούμε τους σπόρους με το χέρι. Τους τοποθετούμε σε σφαγισμένα δοχεία και τους αποθηκεύουμε σε ένα δροσερό και ξηρό μέρος όπου δεν έρχονται σε άμεση επαφή με το φως του ηλίου.










Πηγή:www.giantsakiplants.gr


Read more: http://piperies-agiou-georgiou.blogspot.com
read more " Σπόροι: Πώς συλλέγω και αποθηκεύω "